2008-11-09

Депсу, Дeстини нарын бичсэн комментүүдээс үүдээд, бас өмнө нь "бараг амалсныхаа" дагуу Барак Обамагийн тухай өөрийн зарим уншсан, сонссон мэдээллүүдээ санал бодолтойгоо нийлүүлэн байж бичлээ: (Ямар ч линкгүй шүү. Энэ нь би бичлэгээ бичихдээ янзан бүрийн мэдээллийг уншиж ашиглаагүй, "цээж"-ээрээ бичлээ гэдэг байхаа)

Шинээр сонгогдсон Америкийн Ерөнхийлөгч Барак Обамагийн намтар түүхийг өдийд мэдэхгүй хүн байхгүй биздээ. Намтрыг нь мэдэхгүй ч гэсэн хар гэдгийг нь бүгд мэддэг болсон байх. Би ч намтарыг нь бүрэн уншаагүй ээ, бүтэн мэдэх ч үгүй, мэдэх ч шаардлага байхгүй. хэхэ Түүхэндээ анх удаа хар арьстан Ерөнхийлөгчтэй болсон, хар арьстан ерөнхийлөгчтэй болох үндэс суурийг хэрхэн тавьсан тухай дээр бичсэн билээ.

Өнгөрсөн Ерөнхийлөгчийн сонгууль их удаан үргэлжилсэн дээ. Дeстини-гийн бичсэнээр 2 жил. Эхлээд нам дотроо өрсөлдөөд л, дараа нь бусад намуудын нэр дэвшигчидтэй өрсөлдөөд л... Монголд бол мөнгө үрлээ, ядаргаа боллоо гээд "залхах" байсан байх даа. Гэхдээ эндхийн сонгуулийн сурталчилгаа явуулдаг "ёс жам" нь Монголыг бодвол арай өөр юм. Монголд бол сонгуульд нэр дэвшлээ л бол мөнгө, тэтгэвэр, тэтгэмж амлаад л эхэлдэг. Энд бол улс орны болон тухайн муж, хотын аливаа нэгэн асуудлыг хэрхэн зохицуулах, засч залруулах, улс орноо хэрхэн хөгжүүлэх, нийгэм, улс төр, эдийн засгийн ямар бодлого барих, юуг хэрэгжүүлэх вэ гэдгээ яриад л байх юм...

Энэ жилийн сонгууль өвөрмөц. Эхлээд Ардчилсан намаас эмэгтэй хүн, хар арьстан хоёр өрсөлдөөд сүр болсон. Хэн нь ч намаасаа гарсан АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн түүхэнд үлдэхээр л байлаа, ер нь бол сонгуульд нэр дэвшсэн гэдгээрээ аль хэдийн үлдсэн л дээ. Эхэндээ Клинтон авхай гайгүй байх шиг байсан боловч сурталчилгааны явцад Обамадаа ялагдсан. Хиллари Клинтон ялагдсан гол шалтгааныг би хувьдаа эр нөхрийнх нь "ухамсаргүй" нэр хүндтэй холбон ойлгосон. Энэ ч зөв. Гэрээ засаад улсаа хөгжүүлнэ гэдэг байхаа. Харин Бүгд Найрамдах намаас хүн олдохгүй байсан уу их л хэцүү байдалтай байсан мэт санагдсан. Тус намаас хамгийн гайгүй нэр дэвшигч нь Нью-Йорк хотын амбан захирагч асан Жулиани бөгөөд нэр дэвшсэн боловч Маккейндаа ялагдсан гэж санагдаж байна... Зүгээр хэлэхэд, миний бодлоор хэрвээ Бүгд Найрамдах намаас Маккейны оронд Жулиани намаасаа гарсан бол Обамаг ялах байсан...

2004 онд улс төрд том алхам хийж Сенатын гишүүн болсон энэ эр 2008 онд Ерөнхийлөгч болно гэдгийг тэр үед хэн ч бодоогүй байх. Обама юугаараа Маккейнээс илүү болоод Ерөнхийлөгч болсон юм бол гэж бодлоо, тэгсэн: 1-д хар арьстан, 2-т өрсөлдөгчөөсөө насаар залуу, 3-т намын нэр хүнд, дэмжлэг, 4-т нийгэм, улс төр, эдийн засгийн өнөөгийн байдал, 5-т илтгэх, бусдыг татах чадвартай. Энэ нь зөвхөн миний дүгнэлт шүү. За одоо үүнийгээ эхнээс нь авахуулаад бяцхан тайлбарлая:
1-т хар арьстан. Америкчууд Монголыг бодвол улс төрийн идэвхгүй ард түмэн, сонгогчид байхгүй юу. Эд нарын амьдрал бидний амьдралыг бодвол хялбар, зовлонгүй л дээ. Тиймдээ ч улс төрийн сонгуульд, улс төрд учир шалтгаанд их ач холбогдол өгдөггүй. Амьдрал нь "бараг" зовлонгүй тул хүн болгон ажлаа хийгээд л амьдрах боломжтой гэсэн бодолтой. Монголд сонгууль болоход ард түмэн, сонгогчдын 80-аас илүү хувь нь саналаа өгөх байх. Гэтэл энд бол хуульд заасан хэмжээнд л өгч байвал барав хө. Ядахдаа ард түмэн юм чинь 50н хувьтай байдаг байлгүй дээ. Харин энэ удаагийн сонгуульд Америкийн түүхэнд сонгогчид хамгийн их саналаа өгсөн байж магадгүй шүү. Яагаад гэвэл нэг талаас "арьс өнгөний үзэл" шахуу зүйл. Хар арьстнууд ер нь бусдыгаа бодвол нийгмийн идэвх муутай гэж би хувьдаа бодож явдаг. Хэрвээ буруу бол залруулаарай. Харин
энэ удаагийн сонгуульд хар арьстан хүн нэр дэвшсэнээр тэдний "үзлийг" өөрчлөн сонгуульд идэвхтэй оролцох нөхцөл болсон. Биднийхээр бол жалга довын үзэл л дээ... Энэ сонгуульд цагаан арьстнуудаасаа илүүтэйгээр хар арьстнууд нь "арьс өнгөний үзэл" гаргасан гэж ойлгохоор байлаа.
2-т насаар залуу гэсэн. Хэрвээ Маккейн сонгогдсон бол хамгийн настай Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон нэгэн болох байлаа. Энэ нь Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн бас нэгэн онцлог байсан юм байна. Энэ удаагийн сонгуулийн сонгогчдын хамгийн идэвхтэй хэсэг нь "залуучууд" байлаа. Залуучууд хэнийг сонгодог билээ?
3-т намын нэр хүнд. Намынх ч гэж дээ. Буш ахын нэр хүнд. Энэ тал дээр манайхтай адилхан. Намын удирдагчийн нэр хүндээс гэсэн үг. Улс төрчдийн хэллэгээр бол нэг тал руугаа хазайчихлаа. Америкчууд өнөөгийн эдийн засаг, улс төр, нийгмийн байдалдаа сэтгэл хангалуун биш байдаг. Улс төрийн идэвхгүй ихэнх нь "Буш ах 8-н жил удирдаад ийм байдалд оруулсан" гэж бодож байгаа байхгүй юу. Тэгэхээр Бүгд Найрамдах намын нэр хүнд унасан. Энэ нь Монголын 1996 болон 2000 оны сонгуультай төстэй зүйл... Обамаг үндсэн дэмжигчид нь Хиллари хатагтай, Клинтон ерөнхийлөгч буюу Клинтоны гэр бүл байлаа. Хамгийн нэр хүндтэй дэмжигч хүмүүс нь л дээ. Хиллари хатагтайн төлөө саналаа өгөх бүх сонгогчид Обамад өгсөн гэж ойлгож болно. Миний сонссоноор ёонгуулийг арга хэмжээнд оролцсоны хариуд тэд нар сонгуулийн сурталчилгааны ч юм уу, эсвэл ямарваа нэгэн 10 сая ам долларын "өрийг" барагдуулж байгаа сураг байсан. Тэрийг нь мэдэхгүй, гол нь, тэдний нэр хүнд нь нам дотроо болон ард түмний дунд алдартай... Ямар сайндаа хэрвээ Хиллари гарсан ч болоосой гэсэн Америк хүмүүс нилээн олонтой тааралдсан....
4-т нийгэм, улс төр, эдийн засгийн өнөөгийн байдал... 2008 оны эхээр Америкчуудыг эдийн засгийн байдал "бараг" зовоож байсангүй...

За хө, урт болчихлоор. Маргааш үргэлжлүүлье... унтлаа....

Жич: Найз минь миний бичлэгийг уншаад их юм багасга гэж хэдэн жилийн өмнө зөвлөсөн. Түүнээс хойш ихээр бичихээ больсон...

2 comments:

Pearle Deppsu said...

аанхаа. за ойлоо

гэснээс тэр нөхөр гараад одоо яг юунд ашигтай болоод дэлхий даяараа шахуу баярлаад байгаам болоо.

Chandmani said...

хэхэ эхлээд өмнөхөө дуусгаад дараа нь :)